U bent hier | Home » Archiefwet, AVG, Auteursrecht en Portretrecht
Archiefwet, AVG, Auteursrecht en Portretrecht
De wetgeving betreffende het gebruik van persoonsgegevens en het verveelvoudigen van publicaties is uitgebreid. Hieronder vindt u een korte en zeker niet volledige uitleg over de wetten en rechten, waar u als genealogische onderzoeker mogelijk mee te maken zal hebben of kan krijgen.
Archiefwet
Algemene Verordening Gegevensbescherming
Auteursrecht (copyright)
Portretrecht
Teksten
Hyperlink
In verband met de Archiefwet zijn overheidsorganisaties gebonden aan de wettelijke regels die gelden voor het openbaar maken van archieven. Deze regels houden in:
• Geboorteakten mogen na 100 jaar worden vrijgegeven
• Huwelijksakten mogen na 75 jaar worden vrijgegeven
• Overlijdensakten mogen na 50 jaar worden vrijgegeven
Dat gegevens vrijgegeven worden wil nog niet zeggen dat deze informatie vanaf dat moment ook online te vinden is. Hiervoor moeten de akten eerst gescand en geïndexeerd worden; een tijdrovende klus. Een vrijgegeven akte kunt u wel inzien in de betreffende archiefinstelling.
Overige publicaties vallen onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming en het Auteursrecht.
Ter aanvulling betreffende archiefstukken:
Ministeries en andere overheidsinstellingen dragen na twintig jaar hun archieven over aan een archiefinstelling. Het merendeel daarvan is direct door iedereen in te zien en te gebruiken. Maar als de inhoud de privacy van nog levende personen kan schaden of hen onevenredig kan benadelen of wanneer het landsbelang in het geding is, wordt de openbaarheid nog enige jaren beperkt. Dit mag maximaal 75 jaar duren, maar vaak is het korter. De termijn wordt altijd vooraf vastgesteld en vervalt op de eerste januari na het verstrijken ervan. (Bron: Nationaal Archief)
Algemene Verordening Gegevensbescherming
Vanaf 25 mei 2018 is de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van toepassing; een uitwerking van de General Data Protection Regulation (GDPR). Dat betekent dat er vanaf die datum dezelfde privacywetgeving geldt in de gehele Europese Unie. De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) is daarmee komen te vervallen.
De fundamentele principes uit de AVG zijn hetzelfde als uit de Wbp, echter in de AVG wordt de behoorlijke en zorgvuldige omgang met persoonsgegevens aangescherpt.
Het gebruik van iemands naam en persoonlijke gegevens in een publicatie valt in principe onder de privacywet, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Deze eist eigenlijk altijd toestemming van de betrokken persoon. Een naam of persoonlijke gegevens publiceren zonder toestemming mag alleen in zeer uitzonderlijke gevallen, zoals de persvrijheid, waarbij de nieuwswaarde groter is dan het privacybelang van de betrokkene.
Bij een overleden persoon geldt de AVG echter niet meer. De naam en gegevens over deze persoon mogen worden gepubliceerd zonder nadere toestemming of een belangenafweging. Echter, toestemming kan alsnog nodig zijn als de publicatie óók de privacy raakt van nog levende personen, zoals bijvoorbeeld de nabestaanden.
Voor meer informatie: Handleiding AVG, Autoriteit Persoonsgegevens en Ius Mentis
De privacywetgeving in andere landen kunt u vinden via Privacy Policies.
De auteursrechthebbende van een werk heeft het recht om het werk te verveelvoudigen of openbaar te maken. In principe kan er vanuit worden gegaan, dat op alle beschikbare werken op internet, zoals teksten en afbeeldingen, auteursrecht rust. Zodra een werk wordt gemaakt ontstaat automatisch de bescherming door het auteursrecht; auteursrecht hoeft niet aangevraagd te worden. Er is dus altijd toestemming van de maker nodig om het werk te mogen hergebruiken, tenzij expliciet is aangegeven dat dit, eventueel onder voorwaarden, is toegestaan. Elke keer dat een werk openbaar gemaakt wordt, is een nieuwe verveelvoudiging en is er steeds opnieuw toestemming nodig van de maker. Dat een publicatie openbaar is gemaakt, wil dus niet zeggen dat deze vrijelijk mag worden gebruikt.
Voor een auteursrechtelijke bescherming moet een werk origineel zijn, dat wil zeggen een geheel eigen creatie van de maker, onafhankelijk van een ander werk. Bewerkingen als het bijsnijden, vervagen of verscherpen van een afbeelding om het vervolgens in deze gewijzigde vorm te publiceren is dus niet toegestaan zonder uitdrukkelijke toestemming van de maker.
Het auteursrecht op een werk vervalt 70 jaar na het overlijden van de maker, te rekenen van de 1e januari van het jaar volgend op het sterfjaar. Is op geen enkele manier de identiteit van de maker te achterhalen, dan vervalt het auteursrecht op het werk 70 jaar na rechtmatige openbaarmaking van het werk, te rekenen van de 1e januari van het jaar volgend op deze eerste rechtmatige openbaarmaking.
Voor meer informatie: Wettenbank van de Overheid
Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet en geldt voor onder andere foto’s, schilderijen, tekeningen, karikaturen en filmbeelden. In principe betreft het iedere zichtbare weergave waarop iemand herkenbaar is afgebeeld. Zelfs als het gezicht van de geportretteerde onherkenbaar is gemaakt, kan de identiteit van de persoon toch blijken uit andere aspecten van de afbeelding, waardoor er sprake kan zijn van portretrecht.
De Auteurswet maakt onderscheid tussen:
• Een portret gemaakt in opdracht
• Een portret niet gemaakt in opdracht
Voor een portret gemaakt in opdracht is er voor publicatie altijd toestemming van de maker en de geportretteerde of diens nabestaanden nodig. Het auteursrecht rust bij de maker van het portret. Dit houdt in dat de maker het exclusieve recht heeft om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Echter, daarvoor is altijd toestemming nodig van de geportretteerde, die het portretrecht bezit. De afgebeelde persoon of diens nabestaanden mogen het portret voor niet-commercieel gebruik openbaar maken en verveelvoudigen zonder toestemming van de maker. De maker van het portret heeft in dat geval wel recht op naamsvermelding en overige persoonlijkheidsrechten. Voor commercieel gebruik van het portret heeft de geportretteerde wel toestemming van de maker nodig. Het portretrecht geldt tot tien jaar na het overlijden van de geportretteerde. Gedurende deze tijd kunnen nabestaanden zich op het portretrecht beroepen.
Het bezitten van een foto in eigen archief betekent overigens niet dat de foto ook gepubliceerd mag worden. Het auteursrecht loopt tot 70 jaar na het overlijden van de maker. Zo is bijvoorbeeld een foto, die in 1900 in opdracht is gemaakt door een 20-jarige fotograaf, die in 1960 is overleden, pas op 1 januari 2031 vrij van auteursrecht. Het is dus mogelijk, dat op een foto uit 1900 nog steeds auteursrecht rust.
Een portret niet gemaakt in opdracht mag in principe vrij gepubliceerd worden als de nieuwswaarde groter is dan het privacybelang van de geportretteerde. Er moet altijd een afweging worden gemaakt van het ‘redelijk belang van publicatie’. Een geportretteerde kan een ‘redelijk belang’ hebben om zich tegen publicatie van het portret te verzetten, zoals een privacybelang, een financieel belang of als de manier van afbeelden onredelijk schadelijk is voor het imago van de geportretteerde.
In de meeste gevallen is het maken van foto’s zonder toestemming van de geportretteerde(n) in de openbare ruimte en het publiceren hiervan wel toegestaan, tenzij dit het ‘redelijk belang’ van de geportretteerde(n) schendt. Artikel 21 Auteurswet bepaalt:
‘Is een portret vervaardigd zonder daartoe strekkende opdracht, den maker door of vanwege den geportretteerde, of te diens behoeve, gegeven, dan is openbaarmaking daarvan door dengene, wien het auteursrecht daarop toekomt, niet geoorloofd, voor zoover een redelijk belang van den geportretteerde of, na zijn overlijden, van een zijner nabestaanden zich tegen de openbaarmaking verzet.’
Vrijwel elke foto of afbeelding is dus beschermd door het auteursrecht. Aangezien de auteursrechtelijke bescherming automatisch ontstaat wanneer een werk wordt gemaakt, is het niet nodig dat een foto is voorzien van een watermerk, een logo, een vermelding van copyright of een vermelding All rights reserved/Alle rechten voorbehouden om deze bescherming aan te geven.
N.B. In de nieuwe Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zijn de regels omtrent fotopublicatie in combinatie met de naam van een nog levende persoon aangescherpt.
Voor meer informatie: Wettenbank van de Overheid, Handleiding AVG, Autoriteit Persoonsgegevens, Auteursrecht en Ius Mentis.
Het auteursrecht op teksten werkt hetzelfde als bij afbeeldingen. Op een tekst rust auteursrecht zolang er maar sprake is van een intellectuele schepping; origineel en dus een geheel eigen creatie van de maker. Zodra een werk wordt gemaakt ontstaat automatisch de bescherming door het auteursrecht. Een auteursrechtelijk beschermde tekst mag niet verveelvoudigd worden. Er is dus altijd toestemming van de maker nodig om het werk te mogen hergebruiken, tenzij expliciet is aangegeven dat dit, eventueel onder voorwaarden, is toegestaan.
Het veranderen, aanpassen of wijzigingen van een tekst geeft nog geen recht op gebruik, tenzij het een parodie betreft.
Voor meer informatie: Wettenbank van de Overheid
Het delen van een ‘normale’ hyperlink is onder voorwaarden toegestaan. Zo mag een hyperlink geplaatst worden naar vrij toegankelijke en rechtmatig gepubliceerde content, ook al rusten hier auteursrechten op. Onder vrij toegankelijk wordt verstaan dat de content niet is afgeschermd voor het publiek, dus waar bijvoorbeeld geen inlog voor nodig is, en dat het niet een betaalde dienst betreft. Een rechtmatig gepubliceerde content houdt in dat de auteur deze zelf heeft geplaatst of hier toestemming voor heeft gegeven. Echter, de content mag geen smadelijke, beledigende of racistische teksten of afbeeldingen bevatten.
Bij het delen van een hyperlink op Twitter en Facebook wordt, om het traag laden van bronsites te voorkomen, automatisch een afbeelding meegenomen van de website waarnaar gelinkt wordt. De afbeelding wordt bij dit proces opgeslagen. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn. Dat wordt anders als de vertoonde afbeelding auteursrechtelijk beschermd is. In dat geval wordt de afbeelding gekopieerd, een verveelvoudiging dus. Deze herpublicatie van de afbeelding is, ondanks dat dit lijkt op embedden, een inbreuk op het auteursrecht. Uitzetten van deze handeling kan eenvoudig door bijvoorbeeld gebruik te maken van de functie ‘voorbeeld verwijderen’.
Daarnaast geldt dat de beheerder van een Facebookpagina of -groep met een linkverzameling wordt verondersteld zelf een selectie te hebben gemaakt en is daarom persoonlijk aansprakelijk voor de geplaatste links.
Voor meer informatie: Ius Mentis en Legal Loyd
Tekst: Uit de oude Koektrommel
Zie ook: Klakkeloos kopiëren