Naamsaanneming
Burgerlijke Stand
Naamsaanneming
Registers van Naamsaanneming
Burgerlijke Stand
De burgerlijke stand is het systeem van bevolkingsregistratie (geboorte, huwelijk en overlijden), dat sinds 1811 door de Nederlandse overheid wordt gehanteerd.
Tot de Franse tijd kende ons land geen centraal overzicht van samenstelling en omvang van de bevolking. Nog voor het regime Napoleon in 1799 werd bij de Franse wet van 20-25 september 1792 de Burgerlijke Stand vastgelegd in de ‘Code Civil’, het Burgerlijk Wetboek. Dit alles had ten doel om onder meer de dienstplicht ten behoeve van het leger van Napoleon beter af te dwingen en een efficiëntere belastingheffing in te voeren.
Na de annexatie van Brabant en Vlaanderen door Frankrijk werd bij decreet van 17 juni 1796 ook in de Belgische departementen de Burgerlijke Stand tussen 1796 en 1798 ingevoerd. In diverse Limburgse gebiedsdelen gebeurde dit tussen 1796 en 1804. Toen in 1810 het Koninkrijk Holland opging in het Keizerrijk Frankrijk, werden de Franse wetten ook hier van kracht. De ‘Code Napoléon’ bevatte uitvoerige voorschriften betreffende de Burgerlijke Stand.
De feitelijke invoering verschilde per gemeente. Zo registreerde Nijmegen begin januari 1811 al geboorten, huwelijken en overlijdens, terwijl de eerste huwelijksakten in Amsterdam werden opgemaakt op 3 maart 1811. De eerste inschrijvingen in de geboorte- en overlijdensregisters van Amsterdam dateren van 23 juli 1811. In Friesland zijn er daarentegen ook gemeenten, waarvan de registers pas in 1813 beginnen.
De akten waren in eerste instantie in het Frans opgesteld, de officiële ambtelijke taal van dat moment. Vanaf 1815 zou men weer overgaan op de Nederlandse taal. Bovendien hanteerde men vanaf het begin van de Burgerlijke Stand tot en met 31 december 1805 de Franse Republikeinse Kalender (zie Franse Republikeinse Kalender).
Overlijdensakte Burgerlijke Stand Nijmegen van 1 januari 1811.
Bron: FamilySearch
Bij Keizerlijk Decreet van 18 augustus 1811 ter uitvoering van de wet van 11 Germinal XI (1 april 1803) werd aan alle ingezetenen van de Hollandse departementen die nog geen vaste familienaam bezaten, bevolen om binnen één jaar na afkondiging van het decreet een naam aan te nemen. Tot die tijd maakten velen nog gebruik van onder andere patroniemen en toponiemen. Ook voor Joodse personen was een vaste geslachtsnaam niet gebruikelijk.
De oude en de nieuwe namen werden opgetekend in het ‘Register van Naamsaanneming’. De manier van vastleggen verschilde per regio. In sommige regio’s werden de namen van alle personen vastgelegd, terwijl in andere regio’s alleen de namen werden vastgelegd van degenen die nog geen vaste achternaam hadden.
Formulier der verklaringen, gepubliceerd in Journal du Département des Bouches du Rhin van 29 oktober 1811.
Bron: Delpher
Het Franstalige formulier der verklaringen.
Bron: Haagse Tijden
Lang niet iedereen gaf direct gehoor aan de oproep. Vanwege het ‘matige resultaat’ verlengde het Keizerlijk Decreet van 17 mei 1813 de mogelijkheid tot naamsaanneming tot 1 januari 1814.
Veel later, toen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden alweer enige tijd een feit was, werd bij Koninklijk Besluit van 8 november 1825 door Koning Willem I het bevel tot aanneming van een geslachtsnaam onder strafbeding herhaald, aangezien nog steeds niet iedereen een vaste achternaam had laten registreren. Men had hiervoor nog zes maanden de tijd.
Koninklijk Besluit van 8 november 1825 omtrent het aannemen van vaste geslachtsnamen. Bijvoegsel behorende tot de Groninger Courant van 25 november 1825.
Bron: Delpher
Registers van Naamsaanneming zijn in enkelvoud opgemaakt. De meeste originele exemplaren, die bewaard zijn gebleven, zijn veelal te vinden in de regionale of gemeentelijke archieven. De informatie die in deze registers is opgenomen is zeer divers en verschilt per gemeente. Zo kan de akte van naamsaanneming de oude en nieuwe naam van aangever bevatten, de namen en leeftijden van de kinderen, het woonadres en vermelding van het beroep.
Akte van naamsaanneming; Gemeente Harlingen 1811.
Bron: AlleFriezen
Hieronder volgt een overzicht van de Registers van Naamsaanneming, die online doorzoekbaar zijn. Joodse naamsaannemingen zijn te vinden via Joodse personen in Nederland.
Aduard 1826
Website: FamilySearch (scans)
Akkerwoude
Pdf-bestand: HVNF (gegevens)
Ameide 1812 en 1826
Naamsaanneming 1812 en 1826 (scans)
Anloo 1811-1826
Naamsaanneming 1811 en 1826. (scans)
Appingedam 1812
Website: FamilySearch (scans)
Arnemuiden 1811
Website: FamilySearch (scans)
Gemeente Barneveld 1812-1826
Pdf-bestand: Marcel van de Krol (gegevens)
Barneveld, Ede, Harderwijk, Nijkerk en Putten
Website: Docplayer (gegevens)
Bedum 1826
Website: FamilySearch (scans)
Beverwijk 1811
Website: VPND (scans)
Dalfsen 1812
Pdf-bestand: Oud Dalfsen (gegevens)
Coevorden 1826
Website: FamilySearch (scans)
Dordrecht 1826
Website: Uw Stamboom Online (gegevens)
Eelde 1812
Website: FamilySearch (scans)
Eelde en Peize ca. 1812
Website: FamilySearch (scans)
Emmen 1826
Website: FamilySearch (scans)
Epe, Hattem, Heerde, Veessen en Vaassen 1812 en 1826
Een gecombineerde klapper op de naamsaannemingsregisters van de gemeenten Epe, Hattem, Heerde, Veessen en Vaassen van 1812 en 1826.
Pdf-bestand: Streekarchief Epe Hattem Heerde (gegevens)
Ermelo 1812
Website: Vereniging Historisch Ermeloo (gegevens)
Ezinge 1812
Website: FamilySearch; index 1812 (scans)
Friesland
Bijna alle registers met familienamen zijn bewaard gebleven. Alleen die van de eilanden, Het Bildt, Menaldumadeel en Leeuwarden zijn verloren gegaan. Ga naar de website en klik op ‘zoeken’. Vervolgens gaat u naar ‘uitgebreid zoeken’. Hier kunt u een naam ingegeven en als bron ‘Naamsaanneming 1811’ aanvinken. Let wel: veel namen zijn verkeerd in de akten genoteerd. Zo komen in één en dezelfde familie soms meerdere varianten van dezelfde achternaam voor.
Website: AlleFriezen (scans)
Goedereede 1812
Website: FamilySearch (scans)
Groningen 1811 en 1826
Naamsaanneming 1811 en 1826 (scans)
Grijpskerk 1811-1812
Website: T. Wierstra (gegevens)
Naamsaanneming 1812 (scans).
Haarlem 1811
Website: KNGGW (gegevens)
Hardenberg 1812
Website: Historische Projecten (gegevens)
Haren (Groningen) 1826
Website: FamilySearch (scans)
Harlingen
Website: Kleine Kerkstraat (scans)
Havelte 1826
Website: FamilySearch (scans)
Hengelo 1812
Pdf-bestand: Sijses (gegevens)
Heteren 1812
Website: FamilySearch (scans)
Hoogeveen 1813 en 1826
Pdf-bestand: Hoogeveen Historie (gegevens)
Naamsaanneming 1811 en 1826. (scans)
Hoogkerk 1812
Website: FamilySearch (scans)
Kampen 1811-1813
Website: HV Jan van Kampen (scans)
Kampen 1811
Website: VPND (scans)
Kloosterburen 1812
Website: FamilySearch (scans)
Lichtenvoorde 1811
Website: FamilySearch (scans)
Longerhouw 1811
Website: Historie Schettens (gegevens)
Losser 1812
Website: Historische Kring Losser (gegevens)
Meppel 1826
Website: FamilySearch (scans)
Noorddijk 1811
Website: FamilySearch (scans)
Oldebroek 1813 en 1826
Website: Streekarchivariaat (gegevens)
Oosterhesselen 1826
Website: FamilySearch (scans)
Overijssel 1811-1826 (1837)
De volgende gemeenten ontbreken: Blokzijl, Diepenheim, Genemuiden, Gramsbergen, Hellendoorn, Raalte, Tubbergen, Wanneperveen, Weerselo, Wierden
Website: Collectie Overijssel (scans)
Peize 1812 (met genealogische gegevens)
Website: Peize Wikia (gegevens)
Peize 1813
Website: Arend Arends (gegevens)
Putten 1812 (met genealogische gegevens)
Website: Gemeentearchief Putten (gegevens)
Pdf-bestand: DocPlayer (gegevens)
Roden 1826
Website: FamilySearch (scans)
Rolde 1811
Website: FamilySearch (scans)
Ruinen 1811
Website: FamilySearch (scans)
De Rijp 1811
Website: FamilySearch (scans)
Schokland 1811
Website: VPND (scans)
Smilde 1826
Website: FamilySearch (scans)
Usquert 1812
Website: FamilySearch (scans)
Velp 1813
Pdf-bestand: Harry Bruger (gegevens)
Vledder 1826
Website: FamilySearch (scans)
Vorden 1812 en 1826
Website: FamilySearch (scans)
Vries 1812
Website: FamilySearch (scans)
Vriezenveen 1812 en 1826
Website: Oud Vriezenveen (gegevens)
Weesperkarspel 1811
Website: Stadsarchief Amsterdam (scans)
Winschoten 1826
Website: FamilySearch (scans)
Zaandam 1811-1813 en 1827
Website: VPND (scans)
Zuidhorn 1826
Website: FamilySearch (scans)
Zuidlaren 1826
Website: FamilySearch (scans)
Zuidwolde 1826
Website: FamilySearch (scans)
Zweeloo 1811
Website: FamilySearch (scans)
Zweeloo en Sleen 1812
Website: FamilySearch (scans)
Zie ook: Herkomst achternaam