Geplaatst op maandag 04 maart 2019
in
Ter info
Zo nu en dan schrijf ik een artikel over een familielid. Indien ik er in mijn eigen archief over beschik, wordt er tevens een van een logo voorziene foto van de persoon in kwestie onder copyright bij geplaatst. Dat deze foto’s ineens ongevraagd elders op het internet opduiken, lijkt daarbij haast onontkomelijk. Het wordt pas echt een kwalijke zaak als hele teksten klakkeloos gekopieerd terug te vinden zijn of als een foto met bijbehorende persoonsgegevens een eigen leven gaat leiden op het internet.
In de genealogie kunt u niet om het Auteursrecht (copyright) heen. Ook niet bij hobbymatig en niet-commercieel gebruik van het internet. Wellicht deelt u weleens een foto of tekst, die niet van u is, of plaatst u regelmatig een hyperlink in bijvoorbeeld een Facebookgroep. De wetgeving betreffende het verveelvoudigen van publicaties is uitgebreid. In dit artikel zal ik mij beperken tot een korte en zeker niet volledige uitleg over het delen van rechtmatig gepubliceerde content en hyperlinks, waar u als genealogische onderzoeker mogelijk mee te maken heeft of kan krijgen. Meer uitleg vindt u via Archiefwet, AVG, Auteursrecht en Portretrecht. Voor alle bepalingen in de Auteurswet wil ik u verwijzen naar de Wettenbank van de Overheid.
Auteursrecht
De auteursrechthebbende van een werk heeft het recht om het werk te verveelvoudigen of openbaar te maken. In principe kan er vanuit worden gegaan, dat op alle beschikbare werken op internet, zoals teksten en afbeeldingen, auteursrecht rust. Zodra een werk wordt gemaakt ontstaat automatisch de bescherming door het auteursrecht; auteursrecht hoeft niet aangevraagd te worden. Er is dus altijd toestemming van de maker nodig om het werk te mogen hergebruiken, tenzij expliciet is aangegeven dat dit, eventueel onder voorwaarden, is toegestaan. Elke keer dat een werk openbaar gemaakt wordt, is een nieuwe verveelvoudiging en is er steeds opnieuw toestemming nodig van de maker. Dat een publicatie openbaar is gemaakt, wil niet zeggen dat deze vrijelijk mag worden gebruikt.
Voor een auteursrechtelijke bescherming moet een werk origineel zijn, dat wil zeggen een geheel eigen creatie van de maker, onafhankelijk van een ander werk. Bewerkingen als het bijsnijden, vervagen of verscherpen van een afbeelding om het vervolgens in deze gewijzigde vorm te publiceren is dus niet toegestaan zonder uitdrukkelijke toestemming van de maker.
Het auteursrecht op een werk vervalt 70 jaar na het overlijden van de maker, te rekenen van de 1e januari van het jaar volgend op het sterfjaar. Is op geen enkele manier de identiteit van de maker te achterhalen, dan vervalt het auteursrecht op het werk 70 jaar na rechtmatige openbaarmaking van het werk, te rekenen van de 1e januari van het jaar volgend op deze eerste rechtmatige openbaarmaking.
Foto’s en afbeeldingen
Vrijwel elke foto of afbeelding is beschermd door het auteursrecht. Dat houdt in dat, op enkele uitzonderingen na, een foto niet zonder toestemming mag worden openbaargemaakt of verveelvoudigd. Ook niet bij hobbymatig en niet-commercieel gebruik, tenzij door de maker of eigenaar expliciet is aangegeven dat openbaarmaking of herpublicatie, eventueel onder voorwaarden, is toegestaan. Aangezien de auteursrechtelijke bescherming automatisch ontstaat wanneer een werk wordt gemaakt, is het niet nodig dat een foto is voorzien van een watermerk, een logo, een vermelding van copyright of een vermelding All rights reserved/Alle rechten voorbehouden om deze bescherming aan te geven. Bij publicatie van een portretfoto speelt ook nog eens het portretrecht. Daarover kunt u meer lezen in portretrecht.
Het bezitten van een foto in eigen archief betekent overigens niet dat de foto ook gepubliceerd mag worden. Het auteursrecht loopt, zoals hierboven vermeld, tot 70 jaar na het overlijden van de maker, te rekenen van de 1e januari van het jaar volgend op het sterfjaar. Zo is bijvoorbeeld een foto, die in 1900 in opdracht is gemaakt door een 20-jarige fotograaf, die in 1960 is overleden, pas op 1 januari 2031 vrij van auteursrecht. Het is dus mogelijk, dat op een foto uit 1900 nog steeds auteursrecht rust.
Stel u schrijft een artikel op uw genealogische website en u heeft op het internet een auteursrechtelijk beschermde afbeelding gevonden, die u graag ‘ter versiering’ van uw artikel zou willen gebruiken. Het downloaden en uploaden van deze afbeelding is niet toegestaan. Toch is het vooralsnog onder voorwaarden mogelijk om de afbeelding te gebruiken door deze te ‘embedden’, zolang een content maar een eigen URL heeft en de functie niet is uitgezet door de maker. Bij het embedden sluit u de bron-URL in tussen een html-code, waardoor de content volledig op de oorspronkelijke website en server blijft staan, maar getoond wordt op uw website. U download en upload bij dit proces de afbeelding niet, waardoor het niet geldt als verveelvoudiging.
Aan het embedden of insluiten van content zijn wel voorwaarden verbonden. Zo moet de content al openbaar en vrij toegankelijk gepubliceerd zijn; er mag dus geen inlog voor nodig zijn of op een andere manier zijn afgeschermd voor publiek en het mag geen betaalde dienst betreffen. Bovendien mag er met deze handeling geen nieuw publiek bereikt worden.
Alhoewel niet verplicht, is het wel zo netjes om de ingesloten afbeelding te voorzien van een bronvermelding en eventueel een hyperlink naar de oorspronkelijke website of content.
Als voorbeeld van het ‘aan de laars lappen van regels’ trof ik het volgende aan op Facebook.
Mijn Bennekomse betovergrootmoeder Louise Jansen krijgt de naam Fransien de Leeuw uit de Achterstraat toebedeeld. De foto zou gemaakt zijn in 1905, zo wordt besloten. ‘Fransien’ wordt daarbij gekoppeld aan een plaats waar zij geen enkele connectie mee had. Als specifieke bronvermelding wordt aangegeven ‘tussen de oude foto’s van (plaatsnaam)’. en de ‘tekst erbij’, waarschijnlijk doelend op het logo, als ‘geweldig toch!’ bevonden.
Met de beste wil kon ik geen enkele reden bedenken, wat de publicatie van deze foto in de plaatselijke Facebookgroep zou moeten rechtvaardigen…
Louise Jansen uit Bennekom, of zoals besloten Fransien de Leeuw…
Teksten
Het auteursrecht op teksten werkt hetzelfde als bij afbeeldingen. Op een tekst rust auteursrecht zolang er maar sprake is van een intellectuele schepping; origineel en dus een geheel eigen creatie van de maker. Zodra een werk wordt gemaakt ontstaat automatisch de bescherming door het auteursrecht. Een auteursrechtelijk beschermde tekst mag niet verveelvoudigd worden. Er is dus altijd toestemming van de maker nodig om het werk te mogen hergebruiken, tenzij expliciet is aangegeven dat dit, eventueel onder voorwaarden, is toegestaan.
Het veranderen, aanpassen of wijzigingen van een tekst geeft nog geen recht op gebruik, tenzij het een parodie betreft.
Als voorbeeld van het ‘één op één kopiëren’ trof ik het volgende aan op Facebook.
Een lid van een plaatselijke Facebookgroep heeft gemeend de gehele tekst, inclusief plaatsingsdatum en -tijd alsmede de bij de begeleidende foto’s behorende onderschriften, te kunnen en moeten kopiëren van deze website om het in ongewijzigde vorm zonder bijbehorende bronvermeldingen te publiceren. Daarbij is een embedded (ingesloten) afbeelding (hier uiteraard niet getoond) uit het oorspronkelijke artikel door de publicatie in de Facebookgroep een herpublicatie geworden.
De gehele tekst is gekopieerd en ongewijzigd gepubliceerd, inclusief de plaatsingsdatum en -tijd alsmede de bij de begeleidende foto’s behorende onderschriften.
Hyperlink
Het delen van een ‘normale’ hyperlink is onder voorwaarden toegestaan. Zo mag een hyperlink geplaatst worden naar vrij toegankelijke en rechtmatig gepubliceerde content, ook al rusten hier auteursrechten op. Onder vrij toegankelijk wordt verstaan dat de content niet is afgeschermd voor het publiek, dus waar geen inlog voor nodig is, en dat het niet een betaalde dienst betreft. Een rechtmatig gepubliceerde content houdt in dat de auteur deze zelf heeft geplaatst of hier toestemming voor heeft gegeven. Echter, de content mag geen smadelijke, beledigende of racistische teksten of afbeeldingen bevatten.
Bij het delen van een hyperlink op Twitter en Facebook wordt, om het traag laden van bronsites te voorkomen, automatisch een afbeelding meegenomen van de website waarnaar gelinkt wordt. De afbeelding wordt bij dit proces opgeslagen. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn. Dat wordt anders als de vertoonde afbeelding auteursrechtelijk beschermd is. In dat geval wordt de afbeelding gekopieerd, een verveelvoudiging dus. Deze herpublicatie van de afbeelding is, ondanks dat dit lijkt op embedden, een inbreuk op het auteursrecht. Uitzetten van deze handeling kan eenvoudig door bijvoorbeeld gebruik te maken van de functie ‘voorbeeld verwijderen’.
Daarnaast geldt dat de beheerder van een Facebookpagina of -groep met een linkverzameling wordt verondersteld zelf een selectie te hebben gemaakt en is daarom persoonlijk aansprakelijk voor de geplaatste links.
Bij het delen van een hyperlink op Facebook wordt automatisch een afbeelding meegenomen van de website waarnaar gelinkt wordt. In dit geval rust op de afbeelding het auteursrecht.
Dit kunt u uitzetten door op ‘Voorbeeld verwijderen’ te klikken.
In overleg is er veel mogelijk. Wenst u een afbeelding of tekst van deze website te gebruiken, dan kunt u contact opnemen met de beheerder via het contactformulier.
Tekst: Uit de oude Koektrommel
Bronnen: AVG, Auteurswet, Ius mentis en Legal Loyd
