Header Uit de oude Koektrommel

Wegwijs: Zoeken naar een militair

 
Militaire stamboeken
Aanknopingspunten
Voorbeeld
Klappers en militaire stamboeken Landmacht 1812-1924
Nationaal Archief Oost en West-Indië
Het vinden van een plaatsvervanger
Nederlandse militairen in het leger van Napoleon
 
 

Militaire stamboeken

Militaire stamboeken vormen een haast onderschatte bron van informatie voor genealogisch onderzoek. Deze militaire personeelsadministratie bevat de geboortegegevens van de betrokkene, vermelding van zijn ouders, uiterlijke kenmerken, gegevens over zijn militaire loopbaan, eventuele onderscheidingen of opgelopen verwondingen en gegevens over dienstbeëindiging, eventueel overlijden of overgang naar een ander legeronderdeel.

N.B. De (stedelijke) schutterij, ingesteld als volksbewapening om orde en rust te handhaven, viel onder de plaatselijke gemeentebesturen en maakte géén onderdeel uit van het leger. Wel kon de schutterij in noodgevallen het leger ondersteunen. Om een inschrijving bij de schutterij te vinden, zou ik willen adviseren om het in het archief van de desbetreffende schutterij te proberen.
 
 

Aanknopingspunten

In veel gevallen zult u niet op de hoogte zijn of en bij welk legeronderdeel een persoon was ingedeeld. Mogelijke aanwijzingen kunt u vinden in de volgende bronnen:

Huwelijksbijlagen
De huwelijksbijlagen, behorende bij het huwelijk van de persoon in kwestie, geven de meeste kans van slagen om een aanknopingspunt te vinden. Van de bruidegom is in de periode 1815-1922 een bewijs toegevoegd uit het Nationale Militieregister in verband met het al dan niet voldaan hebben aan de dienstplicht (conscriptie). Deze extracten bevatten soms summiere gegevens zonder enig aanknopingspunt. U kunt het ook treffen, dat er wel degelijk vermeldingen zijn, waarmee u de zoektocht kunt beginnen. (Zie: Huwelijksbijlagen).
Militieregisters
Een andere bron is de militieregisters. In toenemende mate zijn deze, evenals militaire vonnissen, online te vinden via de Nederlandse archiefdiensten. Via de pagina Militieregisters vindt u directe links naar militieregisters. (Zie ook: Loting Nationale Militie, Ziekten en lichaamsgebreken Nationale Militie en Landweer).
Bevolkingsregister
In een enkel geval kunt u in het bevolkingsregister een vermelding tegenkomen, dat een persoon op een adres is uitgeschreven vanwege militaire dienst. Met een beetje geluk wordt tevens het betreffende legeronderdeel vermeld. Daarnaast kunt u het treffen dat de registers met daarin personen, samenwonende in gebouwen of schepen onder bestuur of toezicht van het openbaar gezag (bijvoorbeeld militaire gebouwen, marineschepen of gevangenissen) digitaal toegankelijk zijn gemaakt. Deze hulpregisters bleven in eerste instantie onder de besturen. Jaarlijks in januari dienden de gegevens over de loop van deze gehuisvesten te worden verstrekt aan het gemeentebestuur.
Klappers stamboeken
Indien u geen enkel aanknopingspunt heeft kunnen vinden, kunt u uw geluk beproeven via de klappers behorende bij de militaire stamboeken. De links naar de verfilmingen van FamilySearch zijn op deze website te vinden via Militaire stamboeken Landmacht 1812-1924.
Het is geen wet van Meden en Perzen, maar dienstplichtigen werden dikwijls ingedeeld bij het Regiment Infanterie. Zie voor de werkwijze hieronder Klappers en militaire stamboeken Landmacht 1812-1924.
Oost en West Indië
In de loop van de negentiende eeuw vertrokken Nederlandse militairen steeds vaker naar de Oost of de West. Op de website van het Nationaal Archief vindt u de inventaris met klappers, stamboeken en pensioenregisters van militairen die naar Oost- en West-Indië vertrokken in de periode 1815-1949. Zie bijvoorbeeld ook: Wegwijs: Militairen in Nederlands-Indië.
Een mogelijke aanwijzing voor vertrek naar Nederlands-Indie kunt u tevens vinden door op naam te zoeken in de databank van de website RoosjeRoos.
 
 

Voorbeeld

Ik neem u mee in de zoektocht naar een familielid, die alleen opgespoord kon worden aan de hand van de gegevens in de militaire stamboeken. Onderstaande zoektocht geldt voor een militair bij de Landmacht. Voor overige legeronderdelen verwijs ik u naar Militaire registers en onderscheidingen.

Gezocht wordt naar Joseph Ubeda, geboren op 16 november 1830 in Nijmegen als zoon van José Ubeda en Maria Giesbers. Dat Joseph hoogstwaarschijnlijk naar het buitenland is vertrokken lijkt aannemelijk. In Nederland is maar weinig informatie over hem te vinden. De periode, waarin hij het ouderlijk huis verlaten zal hebben, balanceert bovendien op het randje van de invoering van het vastbladig bevolkingsregister, wat het ‘opsporen’ bemoeilijkt. Toch wordt er nog wel een vermelding gevonden in het bevolkingsregister van Amsterdam: 14 juni 1851 ingeschreven op het adres Elandsgracht-Klaverbladsgang No. 224 A, ongehuwd, Rooms Katholiek, knecht van beroep en ‘dienst genomen zonder kennisgeving’.

 
Bevolkingsregister Amsterdam

 
De volgende stap is het zoeken naar de militieregisters van Nijmegen, de woonplaats van zijn ouders. Voor de volledigheid laat ik u de zoekmethode zien voor het Regionaal Archief Nijmegen.

Ga naar de website van het Regionaal Archief Nijmegen (RAN). Geef in het zoekscherm de naam in. U krijgt het aantal hits per onderdeel te zien. Ga naar ‘Personen en locaties’.

 
RAN

 
RAN Joseph Ubeda

 
Kies vervolgens aan de rechterkant voor bron ‘Militairen‘.

 
Resultaten RAN

 
Klik op de afbeelding om de scan te bekijken.

 
Resultaten RAN militairen

 
Register RAN

 
De inschrijving levert helaas geen enkel aanknopingspunt op voor verder onderzoek.
 
 

Klappers en militaire stamboeken Landmacht 1812-1924

Met als enig aanknopingspunt ‘dienst genomen’, kan het spitten in de klappers, behorende bij de militaire stamboeken dus beginnen. Aangezien de oudere broers van Joseph, evenals veel dienstplichtigen in die tijd, bij het Regiment Infanterie zijn terechtgekomen, zal dat de eerste gok zijn.

Ga naar Militaire stamboeken Landmacht 1812-1924 en kies voor ‘Infanterie‘ en vervolgens ‘Regiment Infanterie‘.
U begint in de klapper van het 1e Regiment Infanterie betreffende de periode, waarin het lichtingsjaar 1849 valt. In dit geval ‘Klapper 1840-1889‘. Let op: de jaartalen betreffen de jaren, waarop de betrokkene is ingeschreven bij het desbetreffende legeronderdeel en niet het lichtingsjaar.
 

Stamboeken website

 
De link verwijst naar het eerste boek van de klappers. De overige jaartallen, die in het overzicht bij dezelfde link worden aangegeven, kunt u vinden door verder te bladeren. De handigste manier om dit te doen is door aan de linkerkant de ‘zoom out‘ te gebruiken. U kunt op deze manier makkelijker verder scrollen naar het volgende boek. In dit geval is dat niet nodig. Het eerste gedeelte bevat het alfabetisch register over de jaren 1840-1852, gerangschikt per jaar en kwartaal. De vermelding van Joseph wordt niet aangetroffen, zo ook niet bij het 2e Regiment Infanterie.

 
Overzicht scans

 
In de klapper 1840-1852 van het 3e Regiment Infanterie wordt op afbeelding 156 wel een Joseph Ubeda aangetroffen onder ‘1e Quartaal 1851’, stamboeknummer 39354.

 
Klapper 3e R.I.

 
Ga vervolgens naar ‘Stamboek 1848-1852 (nrs. 37328-40421)‘. Blader nu verder tot u het inschrijfnummer heeft gevonden. De inschrijving van Joseph vindt u op afbeelding 359.

 
Stamboeken website

 
Inschrijving 3e R.I.

 
De kanttekening vermeldt: ‘Zie Nr 38205 bij het 7e Reg Inf’. Joseph blijkt op 5 maart 1851 overgenomen te zijn van het 7e Regiment Infanterie. Voor de volledigheid kunt u deze inschrijving (nr. 38205) bij het 7e Regiment Infanterie opzoeken. Daar treft u de vermelding aan, dat Joseph nummerwisselaar is met Friebels Eduardus Wilhelmus van de lichting van 1849 uit de provincie Gelderland gemeente Nijmegen onder No. 208.

 
Inschrijfnummer 3e R.I. en verwijzing

 
Belangrijk om te weten is de vermelding in de laatste kolom: ‘Op den 1 Mei 1857 overgegaan bij het Koloniaal Werfdepot met eene nieuwe verbindtenis voor den tijd van zes (jaren) bestemd voor het Leger in O.I. ingevolge autorisatie van het DVO (Departement van Oorlog) dd 21 April 1857 No. 27 B. V 22321’.

 
Overgang Koloniaal Werfdepot

 
Ga via het overzicht naar “Oost-Indië‘ en vervolgens naar ‘Koloniaal Werfdepot‘. Het inschrijfnummer is al vermeld (22321), dus u kunt rechtstreeks naar ‘Stamboek 1857 (nrs. 20818-25013)‘. De inschrijving vindt u op afbeelding 265. Naast de verwijzingen en inschrijfnummers van het 3e en 7e Regiment Infanterie en zijn militaire loopbaan, wordt in de laatste kolom door ‘idem’ verwezen naar de opmerking ‘Op den 12 Julij 1857 overgegaan aan boord van het schip Willem en Carel bestemd naar W.I.’.

 
Inschrijving Koloniaal Werfdepot

 
Stamboek Koloniaal Werfdepot

 
 

Nationaal Archief Oost en West-Indië

Alhoewel er via FamilySearch klappers en stamboeken zijn te vinden betreffende Oost en West-Indië, zou ik toch willen adviseren deze te zoeken op de website van het Nationaal Archief via ‘Ministerie van Koloniën: Stamboeken en pensioenregisters Militairen KNIL Oost-Indië en West-Indië‘. Het aanbod van het Nationaal Archief is namelijk groter. Bovendien is er in die inschrijvingen doorgaans meer informatie te vinden waar u mee verder kunt. Voor de zoektocht in Oost-Indië verwijs ik u graag naar de pagina Wegwijs: Militairen in Nederlands-Indië.

Voor de zoektocht naar Joseph Ubeda volgen we de weg naar West-Indië. Ga naar het genoemde archief van het Nationaal Archief en klik op ‘2 Landmacht West-Indië‘.

 
NA wegwijs1

 
Klik vervolgens op ‘2.2 Onderofficieren en minderen West-Indië‘.

 
NA wegwijs2

 
Aan de rechter zijde ziet u een overzicht met de beschikbare onderdelen. Voor zowel Oost als West-Indie is het handig om eerst onder Suppletietroepen te zoeken.

Kies voor ‘609-616 West-Indisch boek‘ om bij de namenklappers te komen. Mogelijk zal het inschrijfnummer gelijk zijn aan het inschrijfnummer van het Koloniaal Werfdepot, maar de stamboeken van de West-Indische Suppletietroepen zijn gerangschikt op folionummer. Dit nummer kunt u opzoeken in de namenklappers.

Scrol naar ‘613-616 Namenklappers ‘West-Indisch Boek’ en suppletiefolio’s, 1835 – ca. 1948 4 delen‘ en ga vervolgens naar ‘613 1835-1885‘. Raadzaam is om dit inventarisnummer te openen in een nieuw tabblad.

 
NA wegwijs3

 
NA wegwijs6

 
Blader door het boek tot u bij de gezochte achternaam bent. In dit geval pagina 142. Daar wordt bij Joseph vermeldt ‘Folionummer 1356‘ en ‘overleden‘.

 
NA wegwijs7

 
Ga terug naar het overzicht en kies voor ‘578-607 Suppletiefolio’s‘.

 
NA wegwijs4

 
Ga vervolgens naar ‘578-606 Suppletiefolio’s, 1815 – 1949 29 banden’ en ‘590 folio’s 1297-1377‘. U kunt nu op dezelfde wijze als bij de namenklappers zoeken naar de scans van de stamboeken. Let op: u bent op zoek naar het folionummer en niet naar het inschrijfnummer! Het folionummer vindt u links bovenaan elke linkerpagina. Folionummer 1356 vindt u op pagina 77 in het stamboek van het 27e Bataljon Jagers.
 

 
NA wegwijs5
 
Folionummer
 
Inschrijving Suppletie

 
Joseph blijkt (subiet) te zijn overleden te Post Republiek in Suriname op 8 Maart 1859 en heeft f 7,09 nagelaten.

 
Vermelding overlijden

 
Nagelaten

 
 

Het vinden van een plaatsvervanger

Het lijkt bijna onbegonnen werk om een plaatsvervanger te vinden, maar op basis van de juiste informatie is dat uitstekend te doen.

Als voorbeeld wordt genomen Jacobus Gerardus de Jong, geboren te Culemborg op 4 december 1862 als zoon van Josephus Franciscus de Jong en Agnes van Echteld. In zijn huwelijksbijlagen is een extract van de Nationale Militie te vinden. Hierin wordt vermeld, dat Jacobus Gerardus ‘… in het inschrijvingsregister van de gemeente Wamel van het jaar 1881, van de lichting van het jaar 1882 is ingeschreven; dat hem bij de loting is ten deel gevallen No. 30, en dat hij een plaatsvervanger heeft ingesteld, die op 11 mei 1882 is ingelijfd bij het 2e Regiment Infanterie…’.

 
Extract Nationale Militie

 
Een inschrijving van Jacobus Gerardus in het stamboek zult u niet vinden. De naam van de plaatsvervanger is onbekend, dus u hoeft niet in de klappers te zoeken. Wel zijn het lotingsnummer, de datum van inlijving en het legeronderdeel bekend.

Ga naar het overzicht van de stamboeken. Vervolgens naar ‘Infanterie‘ en ‘Regiment Infanterie‘. Zoek in het overzicht van het 2e Regiment infanterie de juiste periode van de stamboeken. In dit geval is dat ‘Stamboek 1879-1882 (nrs. 69190-72123)‘.

Ga nu naar de inschrijvingen van het jaar 1882. Deze zijn op volgorde van datum ingeschreven en kunt u vinden in de op de afbeelding aangegeven kolom.

 
Inschrijving plaatsvervanger

 
Dan is het een kwestie van bladeren. De inschrijving en gegevens van de plaatsvervanger (Johannes Jansen) vindt u op image 482, inschrijfnummer 71893.

 
Plaatsvervanger

 
(Zie voor meer informatie ook: Loting Nationale Militie en Vervanging).
 
 

Nederlandse militairen in het leger van Napoleon

Zie voor het zoeken in Franse stamboeken: Wegwijs: Nederlandse militairen in het leger van Napoleon.
 
 
Tekst: © Uit de oude Koektrommel