Header Uit de oude Koektrommel

Moord en doodslag

 
Deel 1 uit de serie: Personen uit het ‘Doode-Boek van Burgemeesteren & Hoofd Officier’ onder de aandacht.
 
Moord en doodslag is van alle tijden. Dat weten we natuurlijk allang, maar het wordt mij nog eens bevestigd nu ik bezig ben de namen uit het Amsterdamse ‘Doode-Boek van Burgemeesteren & Hoofd Officier‘ te indexeren. De haaldoden van Amsterdam. Een boek met namen van personen die in Amsterdam verdronken of vermoord zijn, zelfmoord heeft gepleegd of ergens in de stad dood zijn aangetroffen.

Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat, na ruim twintig jaar uit het boek te hebben geïndexeerd, ik niet meer onthutst ben door een steekpartijtje meer of minder. Korte regeltjes met persoonlijk leed ook. Trieste verhalen van eenzaamheid, armoede en radeloosheid. Mensen die de winterse koude niet weten te trotseren. Mensen die in een wijnhuis hun laatste slokje nemen en lallend hun weg naar de hemelpoort volgen. Opvallend veel verdrinkingen ook. Of gewoon domme pech. Van die onnozele ongelukken, die u en mij ook makkelijk zouden kunnen overkomen. De typische gevalletjes van op de verkeerde tijd, op de verkeerde plaats zijn.

Sommige registraties blijven je bij. In het bijzonder die van zelfdodingen en familiedrama’s, waarvan de impact ongetwijfeld hetzelfde zal zijn geweest voor de nabestaanden als heden ten dage. Welke verhalen gaan erachter schuil? Wat dreef iemand tot deze daad? Welke droefenis ligt eraan ten grondslag? Wat bezielt bijvoorbeeld een vader om zijn twee dochtertjes van respectievelijk drie en zeven jaar oud neer te steken? Waarom moest de schoonzus van Hendrik ten Westen het veld ruimen? Hij krijgt weliswaar een koekje van eigen deeg, maar het kwaad is al geschied. “Wat was zijn motief?” vraag ik mij oprecht af. Naar de antwoorden kunnen we alleen maar gissen. Zo ook naar de beweegreden achter het drastische besluit van Gerard Francois Pradelle.

 

Twee meisjes

Eén van de vele trieste vermeldingen van een familiedrama.
Bron: Stadsarchief Amsterdam


 
Almerink

Jan Hendrik ten Westen moest de moord op zijn schoonzus Maria Catharina Almerink met zijn eigen dood bekopen.
Bron: Stadsarchief Amsterdam

 
Gerard Francois Pradelle wordt op 29 november 1757 geboren in het Franse Figeac, gelegen in de provincie Querey in het departement Lot. Deze zoon van de meester kleermaker Jean Pradelle en zijn vrouw Catherine Galés wordt, geheel volgens goed Rooms gebruik, nog op dezelfde dag gedoopt in de stedelijke parochie Notre-Dame du Puy, ook wel bekend als Notre-Dame la Fleurie, prachtig gelegen op de noordelijke helling van de Célé-vallei.
Gedreven door het avontuur of misschien wel op zoek naar een beter leven wordt Amsterdam de nieuwe thuisbasis van Gerard Francois. In 1795 woont hij op de Nes boven een smid.

 

Doopinschrijving Gerard Francois Pradelle

De doopinschrijving van Gerard Francois Pradelle; Figeac (Frankrijk), 29 november 1757.
Bron: Archives départementales du Lot


 
Figeac

Het Franse Figeac, gelegen in de Célé-vallei.
Bron: Wikimedia (door Bernd Gehrmann; bewerkt; licentie: CC BY-SA 3.0)


 
De Nes Amsterdam

De Nes in Amsterdam; door H.P. Schouten (1774).
Bron: Stadsarchief Amsterdam (licentie: auteursrechtvrij)

 
Op 21 augustus van dat jaar gaat hij, inmiddels zevenendertig jaar oud, in ondertrouw met de zesentwintig jarige Anne Elisabeth Schriberin. Anna Elisabeth Schreibers, zoals zij staat ingeschreven in het Evangelisch Lutherse doopboek van Dorpat, het huidige Tartu in Estland, is de dochter van Johann Gottlob Schreibers en zijn vrouw Barbara Helena Oemann. Anna Elisabeth wordt op 12 december 1768 geboren en twee dagen later gedoopt in de Jaani Kirik, de deels veertiende eeuwse Sint-Janskerk met de vele originele handgemaakte terracotta sculpturen.
 

Ondertrouw Pradelle

Inschrijving in het ondertrouwregister van Amsterdam op 21 augustus 1795.
Bron: Stadsarchief Amsterdam


 
Doopinschrijving Anna Elisabeth Schreibers

De doopinschrijving van Anna Elisabeth Schreibers; Dorpat (het huidige Tartu in Estland), 14 december 1768.
Bron: FamilySearch


 
Sint-Jans Kerk Dorpat 1860

De Sint-Jans Kerk in Dorpat; door Louis Höflinger (1860).
Bron: Wikimedia (licentie: Publiek Domein 1.0)

 
Bijna een maand later op 20 september 1795 worden de twee geliefden op het stadhuis van Amsterdam in de echtelijke staat bevestigd. Tot dusver geen vuiltje aan de lucht, zou je denken. Maar dan gebeurt er letterlijk en figuurlijk iets in de bovenkamer van Gerard Francois, dat het leven van de kersverse bruid ingrijpend zal veranderen. Uitgerekend op hun trouwdag, of mogelijkerwijs wel juist daarom, schiet Gerard Francois zichzelf in de echtelijke woning met een pistool door zijn hoofd en beëindigd zo zijn leven. Deze tragedie wordt in het Dodenboek samengevat in enkele regels:

1795 September den 20. Een manspers(oon) gehaald uijt de Nes boven een smit. Hadde hem met een pastool dood geschoote ijn zijn hooft. Zijnde genaamt Gerard Francois Pradelle.

Geen vermelding in de begraafboeken. Denkbaar in stilte, of in het meest gunstige geval in het bijzijn van een handvol dierbaren, begraven op een achteraf plekje ergens op een kerkhof.

 

Huwelijk Gerard Francois Pradelle

Op 20 september 1795 worden zij bevestigd in de huwelijkse staat op het stadhuis van Amsterdam.
Bron: Stadsarchief Amsterdam


 
Haaldoden Pradelle

De vermelding van Gerard Francois Pradelle in het ‘Doode-Boek van Burgemeesteren & Hoofd Officier‘.
Bron: Stadsarchief Amsterdam

 
Het verhaal eindigt voor Gerard Francois in-en-in-triest. Naamloos begraven in een stad ver weg van zijn geboorteland en zijn familie. Ook voor zijn bruid zal het leven er nooit meer zo uit hebben gezien als zij wellicht gehoopt had. Het zal je maar overkomen op jouw huwelijksdag. Zo staat het boek eigenlijk vol met droevige vertellingen. Simpele regels, waar soms een enorme tragedie achter blijkt te schuilen. Van tijd tot tijd zal ik een vermelde overledene onder de aandacht te brengen.
 
 
Tekst: © Uit de oude Koektrommel

Databank: Haaldoden Amsterdam 1777-1811
 
 
Denkt u na over zelfdoding of heeft iemand uit uw omgeving een einde aan zijn of haar leven gemaakt, en heeft u behoefte aan persoonlijke hulp of advies? Neem (anoniem) contact op met één van de medewerkers van de hulplijn MIND Korrelatie.
 
 

Tags: